Co to jest GDA?

Informacje zawarte w GDA są dobrowolnie przedstawiane przez przemysł spożywczy, aby lepiej zobrazować energię i zawartość składników odżywczych dostarczanych w produktach spożywczych. Należy spodziewać się, że udostępnienie tych informacji przyczyni się do lepszego rozumienia przez konsumentów, w jaki sposób poszczególne produkty przyczyniają się do osiągnięcia celów zbilansowanego sposobu żywienia.
Dane o wartościach GDA poszczególnych składników są zaczerpnięte z międzynarodowych, europejskich lub krajowych norm żywienia, opartych o najnowsze badania naukowe dotyczące zapotrzebowania i zaleceń żywieniowych. Jednak poszczególne stosowane normy mogą się różnić, co jest związane z różnicami dotyczącymi źródłowych badań naukowych oraz (w mniejszym stopniu) z zastosowanymi technikami obliczeń.
Koncepcja GDA jest dobrze znana konsumentom w Wielkiej Brytanii, ponieważ w tym kraju została wprowadzona na opakowaniach wielu producentów już w 1998 r. W Europie kontynentalnej GDA zdobywa stopniowo uznanie. Europejskie Stowarzyszenie Producentów Żywności i Napojów (Confederation of the Food and Drink Industries – CIAA) niedawno przedstawiło zharmonizowaną propozycję dotyczącą znakowania produktów spożywczych z wykorzystaniem ujednoliconych wartości GDA. Pozwoli to na uniknięcie obserwowanych obecnie różnic pomiędzy wartościami GDA stosowanych w poszczególnych systemach.

Wartości GDA dla energii i składników odżywczych

Przyjęto, że wartości GDA dotyczą energii oraz czterech składników odżywczych, które mogą wpływać w najbardziej istotny sposób na zwiększone ryzyko chorób dietozależnych, czyli tłuszczów, tłuszczów nasyconych, cukrów prostych i sodu (lub soli). Producenci mogą uznaniowo umieszczać także informacje o wartościach GDA dla węglowodanów, białka i błonnika pokarmowego.
Zalecenia żywieniowe dla osób dorosłych są oparte na ocenie średniego zapotrzebowania zdrowych kobiet i mężczyzn w wieku powyżej 18 lat, o prawidłowej i nie zmieniającej się wadze ciała. GDA dla energii zaczerpnięto z ocenianego średniego zapotrzebowania populacji dla energii (EAR) przy przyjęciu aktywności fizycznej typowej dla przeciętnego obywatela, który prowadzi raczej mało aktywny tryb życia. Wartość energii jest zwykle podawana w „kilokaloriach” (kcal) albo Kaloriach – oba te sposoby są uważane za równorzędne i często stosowane na etykietach. Dla przeciętnej kobiety GDA dla energii wynosi 2000 kcal a dla przeciętnego mężczyzny – 2500 kcal. Te wartości przyjęto za punkty odniesienia dla obliczeń GDA dla składników odżywczych. Ponieważ niepraktyczne jest stosowanie oddzielnych zaleceń dla kobiet i mężczyzn, wartości GDA dla osób dorosłych są oparte na obliczeniach GDA dla kobiet, aby zapobiec nadmiernemu spożyciu.
W przypadku dzieci zalecenia również dotyczą zarówno chłopców jak i dziewcząt. Odniesienia do wartości GDA dla dzieci można spotkać raczej w przypadku produktów przeznaczonych dla dzieci.

                                               

Zalecenia a nie indywidualne cele sposobu żywienia

Zapotrzebowanie na energię i poszczególne składniki odżywcze dla konkretnej osoby może być niższe lub niższe w porównaniu do przedstawionych wartości GDA i zależy to od płci, wieku, masy ciała, poziomu aktywności fizycznej i innych czynników. Co więcej, jest mało prawdopodobne, że konkretna osoba spełni codziennie zapotrzebowanie dla każdego składnika odżywczego. Dlatego wartości GDA nie powinny być traktowane jako dokładne zalecenia żywieniowe dla poszczególnych osób. Konsumenci powinni je raczej traktować jako punkt odniesienia dla oceny potencjalnego udziału poszczególnych produktów w spełnianiu zapotrzebowania dobowego na składniki odżywcze.

Witaminy i składniki mineralne, wartość RDA

Zawartość witamin i składników mineralnych podawana na etykietach jest, zgodnie z europejskim prawem żywieniowym, podawana jako odsetek zalecanego dziennego spożycia (ang,. recommended dietary allowance – RDA) a nie GDA. Witaminy i składniki mineralne powinny być spożywane w określonych ilościach, aby utrzymać prawidłowe funkcjonowanie podstawowych przemian metabolicznych organizmu i zapewnić prawidłowy stan zdrowia. Z tego względu na etykietach umieszcza się informację o ich zalecanym spożyciu (RDA), które jest wyższe niż przeciętne zapotrzebowanie w populacji (wyrażone jako GDA). W ten sposób zapobiega się wystąpieniu niedoborów poszczególnych składników. Wartość RDA odpowiada średniemu spożyciu dziennemu, które spełnia zapotrzebowanie na określony składnik odżywczy u niemal wszystkich osób dorosłych. Podobnie jak w przypadku GDA nie oznacza to, że podane ilości składników powinny być organizmowi dostarczane każdego dnia. Są to średnie wartości, które powinny być spełniane w dłuższym przedziale czasowym.

Wyjaśnienie przykładów wizualnych

Rycina przedstawiona poniżej jest przykładem wizualnej informacji o składzie produktu, który można znaleźć na opakowaniu. Dla zilustrowania, w jaki sposób ta informacja może być przydatna dla konsumenta, podano dokładne wyjaśnienie dla GDA energii. Należałoby zastosować podobne zasady dla pełnego zrozumienia zawartości w tym produkcie cukrów prostych, tłuszczów, tłuszczów nasyconych oraz soli, co pozwala konsumentowi na zorientowanie się, jak ten produkt odnosi się do ogólnych zaleceń żywieniowych.

                                     

Jak przekładać teorię na praktykę

Koncepcja GDA mają pomagać konsumentom w dokonywaniu wyborów żywieniowych, zarówno w sklepie jak i w kuchni. Na przykład osoby zainteresowane ograniczeniem zawartości soli w swoim sposobie żywienia wybiorą spośród podobnych produktów ten, który zawiera najmniej soli.
GDA może być pomocne w lepszym zrozumieniu, w jaki sposób poszczególne produkty spożywcze wpływają na zbilansowany sposób żywienia wskazując te produkty, które powinny być spożywane bez ograniczeń i te, które powinny być konsumowane rzadziej.
Należy jednak wspomnieć, że ciągle niewiele wiadomo, czy taki system znakowania produktów spożywczych może być podstawą codziennego dokonywania wyborów żywieniowych i niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań, które pomogą ustalić, jak konsumenci wykorzystują w praktyce uzyskane informacje.