Żywienie w cukrzycy typu 2

Cukrzyca (diabetes mellitus) jest przewlekłą chorobą, której przyczyną jest zaburzenie wydzielania insuliny. Niedobór insuliny prowadzi do zaburzeń w zakresie wykorzystania glukozy przez komórki organizmu, co powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi (hiperglikemię) oraz wydalanie glukozy wraz z moczem. Cukrzyca charakteryzuje się także zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. W cukrzycy typ 2 stosuje się dietę z ograniczeniem ławo przyswajalnych węglowodanów oraz w niektórych przypadkach dietę ubogoenergetyczna.

RODZAJE CUKRZYCY

Cukrzyca typu 1 – całkowity niedobór insuliny 

Cukrzyca typ 2 – niedobór insuliny i/lub insulinooporność 

Specyficzne typy cukrzycy (np. powikłania polekowe, enokrynopatie) 

Cukrzyca ciężarnych 

ZASTOSOWANIE DIETY

• pacjenci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 
• pacjenci ze stanem przedcukrzycowym (nieprawidłową glikemią na czczo lub nieprawidłową tolerancją glukozy)

PODSTAWOWE ZASADY DIETY

1. Żywienie osób z cukrzycą opiera się na zasadach prozdrowotnego żywienia osób zdrowych
2. Dieta ma charakter indywidualny, zależny od rodzaju cukrzycy, współistnienia innych chorób i celów leczenia

CELE LECZENIA DIETETYCZNEGO

1. Dostarczenie odpowiedniej ilości energii oraz składników pokarmowych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
2. Osiągnięcie należnej masy ciała i utrzymanie jej na prawidłowym poziomie,
3. Normalizacja wskaźników metabolicznych (glikemia, HbA1c, lipidy, inne),
4. Zapobieganie wczesnym i późnym powikłaniom cukrzycowym.

ZALECENIA ŻYWIENIOWE

1. Należy spożywać posiłki często w ciągu dnia, o stałych porach, ale w małej ilości (4-5 posiłków dziennie).
2. Największemu ograniczaniu w diecie podlegają łatwo przyswajalne węglowodany. Węglowodany powinny być spożywane w postaci skrobi będącej składnikiem pieczywa razowego, kaszy gryczanej, otrąb. Pieczywo jasne, makarony, pozostałe kasze podaje się w ograniczonych ilościach.
3. W jadłospisie należy uwzględnić produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG): pieczywo pełnoziarniste, makaron razowy, kaszę gryczaną, ryż pełnoziarnisty, płatki zbożowe, marchewką surową, suche nasiona roślin strączkowych (fasolę, groch, soczewica), jabłka, grejpfruty (szczególnie gatunek zielony), świeże morele, mleko i niskotłuszczowe napoje mleczne, warzywa zielone, pomidory, bakłażany, cukinię, czosnek, cebulę.
4. Z diety należy wykluczyć produkty zawierające cukry łatwo przyswajalne: cukier, miód, dżemy, słodycze, ciastka, desery – produkty te wykazują działanie podwyższające poziom cukru we krwi przysparzając niepożądane objawy.
5.  Białko zwierzęce o dużej wartości biologicznej powinno pochodzić z chudego mleka, mięsa, ryb, drobiu, chudych wędlin, sera twarogowego oraz w ograniczonej ilości z jaj.
6. W diecie powinno znajdować się więcej mało kalorycznych surówek, sałatek, warzyw.
7. Należy pamiętać o piciu płynów - 2 litry na dobę. Unika się spożywania słodkich soków owocowych i napojów. Takie, przy chęci spożycia, powinny być rozcieńczane wodą. Najkorzystniej jest pić napoje (w tym herbatę i kawę) niesłodzone.
8.  Należy unikać jedzenia przed snem i kłaść się spać 2-3 godziny po ostatnim posiłku.
9. Przygotowując posiłki:
10.  należy stosować gotowanie w wodzie, na parze, pieczenie, duszenie z małą ilością tłuszczu,
11. nie zaleca się potraw smażonych,
12. zupy i sosy należy sporządzać na wywarach warzywnych, podprawiać zawiesiną chudego mleka (do 2% tł.), kefiru lub jogurtu i mąki,
13. nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i jarzyn – potrawy bardziej rozgotowane powodują szybsze zwiększanie stężenia glukozy we krwi,
14. najlepiej stosować warzywa i owoce w formie surowej,
15. należy ograniczać sól kuchenną, a w zamian stosować przyprawy ziołowe.
16.  Zgodnie z zasadami zdrowego żywienia należy ograniczyć w diecie sól kuchenną do 5 g/dobę (1 łyżeczka), zrezygnować z picia alkoholu i palenia tytoniu.
17.  Osoby z nadwagą muszą stosować diety redukujące o poziomie energetycznym od 1000 do 1500 kcal w zależności od stanu zdrowia i stopnia nadwagi.
18. Węglowodany powinny dostarczać w sumie ok. 50-60% energii dziennej racji pokarmowej, przy czym ogromną większość powinny stanowić węglowodany złożone, których źródłem są przede wszystkim pełnoziarniste produkty zbożowe i rośliny strączkowe.
19.  Dla osób nie mających nadwagi dopuszczalne jest spożycie 15 g cukrów prostych dziennie (taka ilość cukru odpowiada 3 płaskim łyżeczkom od herbaty) wliczając w to oczywiście cukier zawarty we wszelkiego rodzaju słodyczach i ciastach. Zazwyczaj konieczne jest więc zrezygnowanie z dosładzania napojów oraz jedzenia słodyczy.
20. Tłuszcz powinien dostarczać poniżej 30% energii pożywienia, białko 10-15% ogółu energii

* Jako zamiennik cukru można stosować ksylitol. Słodzik ten posiada odmienne właściwości niż cukier, nie powoduje fermentacji w jelitach. Ponadto wykazuje działanie przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne oraz korzystnie wpływa na przyswajalność wapnia. Inny probiotyk korzystnie wpływający na mikroflorę jelit – inulinę – można stosować jako zagęszczacz do zup, sosów, budyniu, galaretki czy ciast.

LISTA PRODUKTÓW

Produkty zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach oraz przeciwwskazane w diecie z ograniczeniem ławo przyswajalnych węglowodanów

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwskazane
NAPOJE	woda przegotowana, wody mineralne, herbata czarna, zielona, czerwona, ziołowa, owocowa bez cukru, mięta, kawa zbożowa, mleko chude (0,5-2% tłuszczu), jogurt chudy, napoje typu light	słaba kawa naturalna bez cukru, koktajl mleczno-owocowy bez cukru, soki owocowe bez cukru (tylko rozcieńczone), napoje i soki z warzyw (rozcieńczone)	wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao naturalne, mocna kawa, napoje z owoców i śmietanki, tłuste mleko (>2% tł.), napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca-cola, pepsi i inne słodkie napoje gazowane
PIECZYWO	chleb razowy, graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki	chleb pszenny, pszenno-żytni, bułki pszenne, bułeczki, rogale, bagietki francuskie, pieczywo tostowe	wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie, pieczywo delikatesowe z dodatkiem karmelu, bułki   maślane, babki drożdżowe, biszkopt z cukrem, ciasta kruche, ucierane
DODATKI DO PIECZYWA	chude wędliny: szynka, polędwica, drobiowe, pasty z mięsa i warzyw, chude ryby, jaja faszerowane, jaja na miękko lub jajecznica (2-3 razy w tygodniu), chudy ser twarogowy, chudy serek homogenizowany, serek twarogowy ziarnisty	ser twarogowy półtłusty, sery podpuszczkowe niepełnotłuste, masło, margaryna, pasztet z drobiu, cielęciny, dżemy niskosłodzone, śledzie, ryby niezbyt tłuste – gotowane, wędzone	tłuste wędliny, kiszka, konserwy mięsne, pasztetowa, salami, parówki, miód, dżemy, marmolady, konfitury, tłuste sery podpuszczkowe żółte, sery topione, sery pleśniowe, ser „Feta”, sery typu „Fromage”, ser twarogowy tłusty
ZUPY I SOSY GORĄCE	jarzynowe czyste z warzyw ubogowęglowodanowych, np.: pomidorowa, grzybowa, czerwony barszcz, koperkowa, kalafiorowa, kapuśniak, ryżowa, krupnik, zupy podprawiane jogurtem, kefirem; mleczne na mleku (5-1,5% tłuszczu), sosy na wywarach z warzyw, np.: pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, grzybowy, cytrynowy, chrzanowy	zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa, ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół	zupy esencjonalne, np.: na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczone  zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem; sosy zawiesiste, tłuste, esencjonalne, słodkie
DODATKI DO ZUP		ryż brązowy, grzanki, kasze, lane ciasto, makaron, ziemniaki, fasola, groch	duże ilości pieczywa, makaronów (wielojajecznych), kasz, groszek ptysiowy, kluski francuskie, biszkoptowe
MIĘSO, PODROBY, DRÓB, RYBY	mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, jagnię, królik, kurczak, indyk, chude ryby: dorsz, lin, mintaj, sandacz, szczupak, okoń, flądra, morszczuk, płoć, pstrąg strumieniowaty, halibut biały potrawy gotowane, pieczone w folii, pergaminie, duszone bez tłuszczu	mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa, kury; potrawy; ryby: młody karp, leszcz, karmazyn, tuńczyk duszone tradycyjnie	tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, ryby tłuste: węgorz, makrela, łosoś, sum, śledź, szprot bałtycki, „owoce morza” potrawy nasiąknięte tłuszczem, smażone, pieczone w tradycyjny sposób
POTRAWY PÓŁMIĘSNE I BEZMIĘSNE	budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem	budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z mięsem	potrawy z dodatkiem cukru, np.: knedle, tradycyjne naleśniki, pierogi z cukrem; potrawy smażone np. racuchy, placki ziemniaczane
WARZYWA	o zawartości węglowodanów od 0 do 5%: rzodkiewka, sałata, endywia, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak, grzyby, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka; w postaci gotowanej, „z wody”, sałatek, surówek, z dodatkiem oleju lub jogurtu	o zawartości węglowodanów od 5 do 45%: brukiew, buraki, brukselka, dynia, fasola, groszek, jarmuż, kapusta biała, czerwona, włoska, marchew, pietruszka-korzeń, por, rzepa, włoszczyzna, seler, bób, chrzan, ziemniaki;	surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru
ZIEMNIAKI		gotowane, pieczone w całości,	puree, smażone z tłuszczem, frytki
OWOCE	grejfruty – gatunek zielony (wpływają na zmniejszenie stężenia glukozy we krwi)	inne - od 200 do 300g dziennie, według indywidualnych tolerancji	owoce w syropach, kompoty z cukrem, galaretki ze śmietaną, daktyle, rodzynki
DESERY	kompoty, kisiele, galaretki, owoce z jogurtem, jabłka pieczone,	owoce – surówki owocowe, desery mleczne, sernik na zimno	wszystkie desery z cukrem, miodem, np.: kremy, nierozcieńczone kompoty, leguminy, marmolady; wszystkie produkty z dużą zawartością cukru, np.: ciasta, torty, pączki, faworki, orzechy, chałwa, czekolada i inne słodycze
PRZYPRAWY	łagodne, np.: sok z cytryny, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, czosnek, cebula czerwona, kminek, majeranek, tymianek, bazylia	gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 5 g dziennie (1 łyżeczka), papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet jabłkowy, curry, słodziki	bardzo ostre: pieprz, papryka ostra, musztarda, ocet, chilli

Ilość poszczególnych składników odżywczych



WARTOŚĆ ENERGETYCZNA :

- dla chorych leżących 20-25 kcal/kg masy ciała

- dla osób chodzących nie obciążonych wysiłkiem 25-30 kcal/ kg masy ciała

- dla osoby lekko pracującej 30-35kcal/kg masy ciała

- dla osoby ciężko pracującej 35-40kcal/kg masy ciała

- dla osób otyłych: 1000-1300 kcal , dla chorych z nadwagą,

- dla osób niepracujących lub lekko pracujących: 1500 – 1800 kcal,

- dla chorych z prawidłową masą ciała oraz niezbyt ciężko pracujących: 2000 – 2200 kcal,

- dla chorych z niedowagą, młodzieży, osób ciężko pracujących: 2400 – 3000 kcal





BIAŁKO :
15% - 20% pokryte przez białka.

TŁUSZCZE :
30% - 35% pokryte przez tłuszcze,

WĘGLOWODANY :
45% - 50% pokryte przez węglowodany


SKŁADNIKI MINERALNE :

- błonnik pokarmowy: 35 -40 g
- wapń : 08,-1 g
- żelazo: 15 mg
- witamina A : 750 mikrogram
- witamina B1 :1,5 – 2,0 mg
- witamina B2 : 1,5 – 2,0 mg
- witamina C : 100 – 150 mg

INDEKS GLIKEMICZNY

Indeks glikemiczny (IG), zwany także wskaźnikiem glikemicznym, jest to tabela zawierająca informację o tym, w jakim stopniu wzrośnie stężenie glukozy we krwi po spożyciu określonego produktu żywnościowego.
Glikemia obliczana jest poprzez podzielenie poziomu glukozy we krwi po przeprowadzeniu testu żywnościowego z udziałem 50 gram węglowodanów przez poziom glukozy po spożyciu określonego produktu.
Jako podstawę skali przyjęto poziom cukru we krwi po spożyciu 50 g glukozy. Przykładowo spożycie pokarmu, którego indeks glikemiczny wynosi 60, spowoduje, ze stężenie cukru we krwi wzrośnie o 60 procent w stosunku do stężenia uzyskiwanego po spożyciu 50 g glukozy. Klasyfikacja produktów żywnościowych jest oparta o poziom glukozy we krwi po upływie 2-3 godzin od spożycia posiłku.

Przykład :

Załóżmy, że obliczamy IG dla śniadania, w skład którego wchodzą dwie kanapki z pełnoziarnistego chleba pszennego posmarowane masłem, obłożone plasterkami sera, pomidorem i sałatą, banan, jabłko i szklanka niesłodzonej herbaty.

Krok 1: Najpierw sprawdzamy w odpowiedniej tabeli bądź na opakowaniach produktów, ile procentowo węglowodanów zawierają poszczególne składniki:

1 kromka pełnoziarnistego chleba pszennego zawiera 14 g węglowodanów, czyli w dwóch kromkach mamy 28 g węglowodanów. Ser szwajcarski - zawiera 3,5 g węglowodanów w 100 g. Przeciętny plasterek sera waży 20 g, czyli w serze wchodzącym w skład naszego posiłku (2 plasterki) znajduje się 1,4 g węglowodanów.
Na naszych kanapkach wylądowało także pół średniej wielkości pomidora. W całym pomidorze znajduje się 9 g węglowodanów, więc na kanapkach znajduje się 4,5 g węglowodanów.
Dwa plasterki sałaty to ok. 1/20 główki. W tym wypadku ilość węglowodanów wynosi 0,1 g.
W średniej wielkości bananie znajdziemy ok. 25 g węglowodanów, a w jabłku 15 g węglowodanów. Masło oraz niesłodzona herbata nie zawierają węglowodanów.

Krok 2: ustalamy całkowitą liczbę węglowodanów w posiłku

W naszym wypadku wynosi ona:

28 g (chleb) + 1,4 g (ser) + 4,5 g (pomidor) + 0,1 g (sałata) + 25 g (banan) + 15 g (jabłko) = 74 g

Krok 3: obliczamy procentową zawartość węglowodanów pochodzących z każdego posiłku.
Kromki chleba dostarczają ok. 38 % węglowodanów.

- Ser - ok. 1,9 %
- Pomidor - ok. 6%
- Sałata - ok. 0,1%
- Banan - ok. 34 %
- Jabłko - ok. 20%

Krok 4: znajdujemy w odpowiedniej tabeli indeks glikemiczny dla każdego z wymienionych produktów.

Chleb pszenny pełnoziarnisty ma 85 IG

- Ser - 55 IG
- Pomidor - 10 IG
- Sałata - 10 IG
- Banan - 55 IG
- Jabłko - 38 IG

Krok 5: mnożymy IG każdego produktu przez procentowy udział pochodzących z niego węglowodanów w posiłku. W ten sposób otrzymamy całkowite IG.

85 x 38% + 10 x 6% + 10 x 0,1% + 55 x 34% + 38 x 20% = 32,3 + 0,6 + 0,01 + 18,7 + 7,6 = 59,21

Nasz śniadanie zatem ma niski indeks glikemiczny, nie przekraczający zalecanej granicy 60 IG.

Uproszczona tabela indeksów glikemicznych przydatnych w układaniu codziennej diety osoby z cukrzycą

WYSOKI   IG

Maltoza (piwo)	115	Piwo*	110
Glukoza (dekstroza)	100	Skrobia modyfikowana	100
Syrop glukozowy	100	Syrop ryżowy	100
Mąka ryżowa	95	Mąka ziemniaczana	95
Pieczone ziemniaki	95	Smażone ziemniaki, frytki	95
Pieczywo białe, bezglutenowe	90	Płatki ziemniaczane	90
Ryz klejący	90	Bułka biała hamburgerowa	85
Kukurydza dmuchana (popcorn)	85	Maczka kukurydziana	85
Mąka biała pszenna	85	Maranta	85
Marchew (gotowana)*	85	Pasternak*	85
Pieczywo białe tostowe	85	Płatki kukurydziane (cornflaces)	85
Ryz błyskawiczny	85	Ryz dmuchany	85
Ryz instant	85	Ryz zwykły (klejący się)	85
Rzepa (gotowana)*	85	Seler bulwa (gotowana)*	85
Tapioka	85	Puree z kartofli	80
Arbuz*	75	Dynia	75
Dyniowate (rożne)	75	Lasagne (z białej maki pszennej)	75
Mleko ryżowe (z cukrem)	75	Paczki	75
Wafel (z cukrem)	75	Amarantus dmuchany	70
Bagietka z białej maki	70	Bajgiel	70
Banany do gotowania (gotowane)	70	Batonik czekoladowy (z dodatkiem cukru)	70
Biskwit (herbatnik)	70	Bułeczki drożdżowe śniadaniowe	70
Chipsy ziemniaczane	70	Chleb z maki ryżowej	70
Croissant	70	Cukier biały krystaliczny (cukroza)	70
Cukier brązowy	70	Daktyle	70
Gnocchi (kopytka)*	70	Kalarepa	70
Kasza kukurydziana	70	Maca z białej maki	70
Mąka kukurydziana	70	Napoje słodzone i gazowane typu cola	70
Oczyszczone płatki zbożowe (z dodatkiem cukru)	70	Płatki specjalne K™	70
Polenta	70	Proso	70
Ravioli z białej maki pszennej	70	Risotto	70
Ryz zwykły	70	Sucharek	70
Syrop z melasy	70	Taco	70
Tagliatelle (knedle)	70	Ziemniaki obrane gotowane w wodzie z sola	70
Ananas (z puszki)	65	Bob (gotowany)	65
Baton Mars, Snickers	65	Bułeczki czekoladowe	65
Burak czerwony gotowany	65	Chiński makaron z ryżu	65
Chleb żytni (30% maki żytniej)	65	Chlebowiec (owoce pieczone smakują jak kasztany)	65
Dżem z pigwy dodatkiem cukru	65	Ignam (słodki ziemniak)	65
Konfitura z cukrem	65	Kukurydza	65
Kuskus	65	Mąka z kasztana jadalnego	65
Marmolada z dodatkiem cukru	65	Musli (słodzone cukrem lub miodem)	65
Pieczywo ciemne na zakwasie	65	Pieczywo z maki z pełnego przemiału	65
Pieczywo z niepełnego przemiału (50%)	65	Rodzynki	65
Sorbet (z dodatkiem cukru)	65	Syrop klonowy	65
Tamaryndowiec (słodkie nasiona)	65	Ziemniaki gotowane w mundurkach	65
Ziemniaki gotowane w mundurkach	65	Banany dojrzale	60
Bułka maślana	60	Czekolada w proszku (z cukrem)	60
Kasza manna z twardego ziarna	60	Kasza perłowa	60
Kasztan jadalny	60	Lasagne (z twardego ziarna)	60
Lody śmietankowe (z dodatkiem cukru)	60	Majonez (kupny)	60
Mąka z pełnego przemiału	60	Melon (miodowy)	60
Miód	60	Morele (puszkowane w syropie)	60
Ovomaltyna	60	Owsianka	60
Pizza	60	Ravioli (z maki durum)	60
Ryz długoziarnisty	60	Ryz długoziarnisty	60
Ryz jaśminowy	60	Brzoskwinie (puszkowane, w syropie)	55
Bułka maślana	55	Kaszka bulgur (gotowana)	55
Keczup	55	Makaron tagliatelle	55
Maniok (słodki)	55
		Musztarda (z dodatkiem cukru)	55
Nutella®	55	Papaja (świeże owoce)	55
Ryz czerwony	55	Sok z mango (niesłodzony)	55
Sok z winogron (bez cukru)	55	Spaghetti (gotowane na miękko)	55
Spaghetti (gotowane na miękko)	55	Sushi	55

ŚREDNI   IG

Bataty (słodkie kartofle)	50	Batony energetyczne z ziarnami (bez cukru)	50
Biskwit (z pełnej maki, bez cukru)	50	Chayote owoc z rodziny dyniowatych	50
Chleb na bazie quinoy (65%) prosa boliwijskiego	50	Chlebki Wasa light™	50
Couscous (pełne ziarno)	50	Kiwi	50
Makaron (z twardej pszenicy – durum)	50	Makaron z pełnej pszenicy	50
Mango (świeże owoce)	50	Muesli (niesłodzone)	50
Platki All Bran™	50	Ryz brązowy basmati	50
Ryz niełuskany	50	Sok ananasowy (niesłodzony)	50
Sok z borówki czerwonej ( bez cukru)	50	Sok z jabłek (niesłodzony)	50
Surimi (paluszki krabowe)	50	Topinambur	50
Ananas (świeży owoc)	45	Banan zielony (niedojrzały)	45
Borówka czerwona (brusznica)	45	Chleb razowy żytni z pełnego ziarna	45
Chleb z pszenicy egipskiej, kamut	45	Kuskus z pełnego ziarna	45
Groszek zielony (z puszki)	45	Kaszka pszenna	45
Konfitura (bez cukru)	45
Makaron typu Capellini	45
Orzech kokosowy	45	Płatki śniadaniowe pełne (bez cukru)	45
Pszenica orkiszowa	45	Pszenica orkiszowa	45
Pumpernikiel	45	Ryz Basmati niełuskany	45
Sok z grejpfruta (bez cukru)	45	Sok z pomarańczy (świeżo wyciskany)	45
Sos z pomidorów (z cukrem)	45	Tosty z chleba z maki pełnej	45
Twardy banan (do gotowania lub smażenia)	45	Twardy banan (do gotowania lub smażenia)	45
Winogrona (świeże owoce)	45	Babka piaskowa z pełnej maki (bez cukru)	40
Bob	40	Chleb z maki pełnej na zakwasie	40
Falafel	40	Fasola czerwona (z puszki)	40
Figi suszone	40	Kasza gryczana	40
Kawa z cykorii	40	Laktoza	40
Maca (z maki pełnoziarnistej)	40	Mąka z quinoy (prosa boliwijskiego)	40
Makaron pełny pszenny, al dente	40	Mleczko kokosowe	40
Pasta sezamowa	40	Pasta z orzeszków	40
Płatki owsiane	40	Płatki śniadaniowe pełne( bez cukru)	40
Pszenica egipska, kamut	40	Pumpernickel Montignac	40
Śliwki suszone	40	Sok z marchewki (bez cukru)	40
Sorbet (niesłodzony)	40	Spaghetti al dente (gotowane 5 minut)	40
Wino jabłkowe wytrawne	40

NISKI  IG

Amarantus	35	Brzoskwinie (świeże owoce)	35
Cassoulet (fasola z mięsem)	35	Ciecierzyca (z puszki)	35
		Drożdże	35
Drożdże piwne	35	Falafel z ciecierzycy	35
Fasola biała –perłowa	35
Fasola czarna	35	Fasola czerwona	35
		Figi (świeże owoce)	35
Granat (świeży)	35	Groszek zielony (świeży)	35
Jabłka (świeże owoce)	35	Jabłka suszone	35
Jogurt naturalny	35	Jogurt z soi (aromatyzowany)	35
Kukurydza antyczna indiańska	35	komosa ryżowa	35
lody śmietankowe (z fruktozą)	35	Maczka z ciecierzycy	35
Morele suszone	35	Musztarda ostra typu Dijon	35
nasienia siemienia lnianego, sezamu, maku	35	Nektarynki (świeży owoc)	35
Pasta z migdałów (bez cukru)	35	Pigwa pospolita	35
Pomarańcze (świeże owoce)	35	Pomidory suszone	35
Przecier z pomidorów (bez cukru)	35	Przecier jabłkowy	35
Ryz dziki	35	Seler bulwowy	35
Śliwki, świeże	35	Soczewica zielona świeża	35
Sok pomidorowy	35
Wasa™ o zawartości błonnika 24%	35
Ziarna ze słonecznika	35	Buraki czerwone (surowe)	30
Ciecierzyca	30	Czosnek	30
Fasolka szparagowa	30	Grejpfrut ( świeży owoc)	30
Gruszki (świeże owoce)	30	Knedle sojowe	30
Marakuja	30	Marchew (świeża)	30
Marmolada (niesłodzona)	30	Mleko z proszku	30
Mleko (pełne lub chude)**	30	Mleko sojowe	30
Mleko z migdałów	30	Mleko z owsa (surowe)	30
Mandarynka	30	Morele (świeże)	30
Pomidory	30	Rzepa	30
		Soczewica brązowa	30
Soczewica żółta	30	Twarożek	30
Agrest niebieski	25	Czarna jagoda (czernica)	25
Czekolada czarna (>70% kakao)	25	Fasola mungo	25
		Groch łuskany	25
Humus (pasta z ciecierzycy)	25	Jęczmień	25
Mąka sojowa	25	Malina (świeża)	25
Morwa	25	Pasta migdałowa (niesłodzona)	25
Pasta z orzechów laskowych (niesłodzona)	25	Pasta z orzeszków laskowych (bez cukru)	25
Pestki z dyni	25	Porzeczka czerwona	25
Soczewica zielona	25	Truskawki (świeże owoce)	25
Wiśnie	25	Acerola	20
		Bakłażan, oberżyna	20
Czekolada czarna (>85% kakao)	20	Fruktoza	20
Jogurt sojowy	20	Kakao w proszku (bez cukru)	20
Pędy bambusa	20
Serce palmowe	20	Śmietana sojowa	20
Sok z cytryny (niesłodzony)	20	Sos Tamari (bez cukru)	20
Agawa (syrop)	15	Agrest zloty	15
Brokuły	15	Brukselka	15
Cebula	15	Cukinia	15
Cykoria, endywia	15	Czarna porzeczka	15
Fasola pnąca	15	Imbir	15
Kalafior	15	Kapusta	15
Kiełki (soja, fasola)	15	Koper włoski	15
Korniszony marynowane	15	Kwaszona kapusta	15
Mąka z nasion chlebka świętojańskiego	15	Migdały	15
Ogórek	15	Oliwki	15
Orzechy laskowe	15	Orzechy nerkowce	15
Orzechy włoskie	15	Orzeszki arachidowe	15
Orzeszki pistacjowe	15	Papryka	15
Papryka chili	15	Pesto	15
Pieczarki	15	Piniola (nasiona)	15
Por	15	Rabarbar	15
Rzodkiewki	15	Sałata zielona	15
Seler naciowy	15	Soja	15
Szalotka	15	Szczaw	15
Szparagi	15	Szpinak	15
Tempeh	15	Tofu sojowe	15
Zarodki	15	Zarodki (pszenne)	15
Awokado, smaczliwka	10	Ocet winny	5
Przyprawy, zioła	5	Skorupiaki	3

Co to są wymienniki i jak je obliczać ?

1 wymiennik węglowodanowy (WW) to taka porcja produktu lub potrawy, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych, czyli węglowodanów bez błonnika pokarmowego.
Dla przykładu: 1 WW = 1/3 bułki kajzerki (ok. 20g) = 1 mały ziemniak (ok. 80g) = 2 średnie marchewki (ok. 270g) = pół dużej gruszki (ok. 110g) = 2 płaskie łyżeczki cukru (10g).
Jeden wymiennik białkowo-tłuszczowy (WBT) jest to taka porcja produktu (w gramach lub miarach domowych), która zawiera 100 kcal pochodzących z białka i tłuszczu.
WW
Każde 10g węglowodanów przyswajalnych odpowiada 1 WW, czyli 1 jednostce insuliny. Jeżeli Twój posiłek zawiera 30 g węglowodanów, oznacza to 3 WW. Trzy wymienniki węglowodanowe wymagają przyjęcia 3 jednostek insuliny.
Przykład :
Jeśli więc np. chleb X zawiera 50 g węglowodanów przyswajalnych w 100 g, to łatwo możemy z proporcji przeliczyć, że 10 g węglowodanów będzie zawierało 20 g chleba:
100 g chleba - 50 g W

 x g chleba - 10 g W

 x = 100 g*10 g/50 g = 20 g W
Podobnie postępujemy z informacją żywieniową podaną na opakowaniu produktu. Jeśli jakiś np. jogurt Y ma 15 g węglowodanów w 100 g czyli 1,5 WW (15 g/10), a w opakowaniu mamy 150 g jogurtu, to łatwo policzymy z proporcji, że w całym opakowaniu będzie 22,5 g węglowodanów czyli 2,2 WW:
100 g jogurtu - 1,5 WW 

150 g jogurtu - x WW 

x = 150 g*1,5 WW/100 g = 2,25 WW

WBT
Obliczenia wykonujemy nieco inaczej dla białek i tłuszczów. Ilość białek zawartych w produkcie mnożymy przez 4 kcal, natomiast ilość tłuszczów mnożymy przez 9 kcal. Następnym krokiem jest dodanie do siebie wyników. Otrzymaną wartość należy podzielić przez 10. W ten sposób określamy ilość Wymienników Białkowo-Tłuszczowych, które odpowiadają ilości jednostek insuliny.
Przykład :
W przypadku WW liczyliśmy tylko ilość węglowodanów. A tutaj musimy sobie tą ilość (białka i tłuszczu oddzielnie) jeszcze przemnożyć przez kaloryczność (1 g białka to 4 kcal, 1 g tłuszczu to 9 kcal) i potem zsumować. Weźmy jakiś przykład, powiedzmy jogurt naturalny. W 100 g ma on: 60 kcal, 4,3 g białka, 2 g tłuszczu i 6,2 g węglowodanów. Czyli liczymy:
4,3 g białka * 4 kcal = 17,2 kcal
2 g tłuszczu * 9 kcal = 18 kcal
17,2 + 18 = 35,2 kcal
Skoro 1 WBT to 100 kcal, to 35 kcal będzie stanowiło 0,35 WBT. To wszystko na 100 g jogurtu. A ten, który zamierzamy skonsumować ma 350 g w opakowaniu. Chcemy zjeść cały, więc liczymy:
100 g - 0,35 WBT 

350 g - x

x = 350 g * 0,35 WBT/100 g = 1,225 WBT
Wyszło nam, że opakowanie jogurtu zawiera 1,2 WBT.
Można to też policzyć od odwrotnej strony. Skoro w 100 g jest 60 kcal i 6,2 g węglowodanów, to możemy kaloryczność węglowodanów (1 g to 4 kcal) odjąć od kaloryczności jogurtu i zostanie nam kaloryczność samego białka i tłuszczu. Więc:
6,2 * 4 kcal = 24,8 kcal
60 kcal - 24,8 kcal = 35,2 kcal

Tabele Wymienników Węglowodanowych

Produkt	Ilość w gramach	Miara domowa	Ilość WW w porcji	Ilość produktu zawierająca 1 WW
Mleko i produkty mleczne
Mleko 2% tłuszczu	200	1 szklanka	1 WW	200 g - 1 szklanka
Śmietana 12% tłuszczu	15	1 łyżka	0 WW	250 g - 1 kubek
Jogurt naturalny	120	1 małe opakowanie	0,7 WW	160 g
Jogurt truskawkowy 1,5% tłuszczu	120	1 małe opakowanie	1 WW	120 g
Kefir 2% tłuszczu	200	1 szklanka	0,9 WW	210 g
Maślanka	200	1 szklanka	0,9 WW	210 g
Ser Camembert	120	1 krążek	0 WW
Ser Edamski	25	1 plaster	0 WW
Ser twarogowy chudy	20	1 łyżka stołowa	0 WW	300 g
Ser typu "Feta"	130	pół opakowania	0 WW	1000 g
Serek homogenizowany, pełnotłusty	200	1 opakowanie	0,6 WW	340 g
Lody śmietankowe	50	1 kulka	0,9 WW	56 g
Jaja
Jajko kurze	50	1 sztuka	0 WW
Mięso i produkty mięsne
Wątroba wieprzowa	100		0,3 WW	340 g
Wątroba wołowa	100		0,4 WW	250 g
Wątróbka z kurczaka	100		0 WW
Pasztet pieczony	20	1 cienki plasterek	0,2 WW	100 g
Kotlet schabowy, panierowany	120	1 średni	1,8 WW	67 g - 1/2 kotleta
Produkty rybne
Śledź w śmietanie	100		0,5 WW	200 g
Produkty zbożowe
Mąka pszenna	100	2/3 szklanki	7,1 WW	14 g - 1 łyżka
Mąka żytnia	100	2/3 szklanki	7,1 WW	14 g - 1 łyżka
Kasza gryczana	100	2/3 szklanki	6,3 WW	16 g - 1 łyżka
Kasza jęczmienna	100	2/3 szklanki	6,8 WW	15 g - 1 łyżka
Kasza manna	100	2/3 szklanki	7,4 WW	13 g - 1 płaska łyżka
Ryż biały	100	niepełna szklanka	7,6 WW	13 g - 1 płaska łyżka
Ryż brązowy	100	niepełna szklanka	6,8 WW	14 g - 1 łyżka
Makaron dwujajeczny	70	szklanka	5WW	15 g - pół szklanki (zależy od rodzaju makaronu)
Płatki pszenne	30	3 łyżki	2,1 WW	14 g - 1 i 1/2 łyżki
Płatki kukurydziane	25	2/3 szklanki	1,9 WW	13g - 4 łyżki
Płatki owsiane	30	3 łyżki	1,9 WW	16 g - 1 i 1/2 łyżki
Płatki jęczmienne	30	3 łyżki	2,1 WW	14 g - 1 i 1/2 łyżki
Chrupki kukurydziane	100		7 WW	15 g - 3 garście
Otręby pszenne	7	1 łyżka	0,1 WW	50 g
Musli z suszonymi owocami	45	3 łyżki	2,9 WW	15 g - 1 łyżka
Musli z rodzynkami i orzechami	45	3 łyżki	2,4 WW	18 g - 1 czubata łyżka
Pieczywo
Chleb żytni pełnoziarnisty	35	1 kromka średniej wielkości	1,6 WW	22g - cienka kromka
Chleb żytni jasny	30	1 kromka średniej wielkości	1,6 WW	20 g - kromka o wymiarach 10x7x1 cm
Chleb żytni staropolski	30	1 kromka średniej wielkości	1,4 WW	21 g - cienka kromka
Pumpernikiel	40	1 kromka średniej wielkości	2 WW	20 g - pół kromki
Chleb graham	30	1 kromka średniej wielkości	1,3 WW	25 g - kromka o wymiarach 9,5x10x1 cm
Chleb pszenny	25	1 kromka średniej wielkości	1,3 WW	20g - kromka o wymiarze 8x11x0,5 cm
Bagietki	50	1/4 sztuki	2,9 WW	20g - 5x4,5x6 cm
Bułki grahamki	50	1 mała sztuka	2,5 WW	20g - 1/3 sztuki
Kajzerka	50	1 sztuka	2,7 WW	18 g - około 1/3 sztuki
Ciabatta	100	1 średnia sztuka	5,7 WW	18 g - 1/5 sztuki
Pieczywo tostowe	30	1 kromka	1,7 WW	17g - 2/3 sztuki
Chałka	30	1 średniej wielkości kromka	1,8 WW	16 g - 1 cienka kromka
Warzywa
Bakłażan	300	1 sztuka długości dłoni	1,1 WW	280 g
Bób	80	1 garść	0,7 WW	120 g - około 1 szklanka
Brokuły	500	1 szuka	1,4 WW	370 g
Brukselka	17	1 sztuka	0 WW	300 g
Burak	140	1 średnia sztuka	1 WW	140 g - 1 sztuka
Cebula	120	1 sztuka duża	0,6 WW	200 g - 2 sztuki średnie
Chrzan	100		1 WW	100 g
Cukinia	700	1 duża sztuka	1,5 WW	450 g
Cykoria	80	1 sztuka	0,2 WW	320 g - 4 sztuki
Dynia	100		0,5 WW	200 g
Fasolka szparagowa	100		0,4 WW	270 g
Groszek zielony	100		1,1 WW	90 g
Groszek konserwowy	150	1 szklanka	1,5 WW	100g
Kalafior	500	1/2 sztuki	1,3 WW	380 g
Kalarepa	250	1 średnia sztuka	1,1 WW	230 g
Kapusta biała	250	1/4 główki o wadze 1 kg	1,2 WW	200 g - 1/5 główki o wadze 1 kg
Kapusta czerwona	250	1/4 główki o wadze 1 kg	1 WW	250 g - 1/4 główki o wadze 1 kg
Kapusta pekińska	50	1 liść	0 WW	770 g - 1 duża sztuka
Kapusta kiszona	120	1 szklanka	0,1 WW	770 g
Kukurydza w kolbach	100	1 sztuka	2 WW	50 g - 1/2 sztuki
Kukurydza konserwowa	170	1 szklanka	3,3 WW	50 g - około 3 łyżki
Marchew	50	1 średnia sztuka	0,2 WW	200 g - 2 duże lub 4 średnie sztuki
Ogórek	50	1 średni	0,1 WW	400 g - 8 sztuk
Ogórki kiszone	60	1 średni	0,1 WW	700 g
Papryka czerwona	270	1 duża sztuka	1,2 WW	220 g
Pietruszka	80	1 średnia sztuka	0,4 WW	180 g
Pieczarka	100	5 sztuk	0 WW	1,6 kg
Pomidor	250	1 sztuka duża	0,6 WW	420 g
Rzodkiewka	15	1 sztuka	0 WW	520 g
Seler korzeniowy	200	1 sztuka	0,5 WW	400 g - 2 sztuki
Soczewica czerwona	90	1/2 szklanki	4,4 WW	20 g - 1 i 2/3 łyżki
Szparagi	40	1 sztuka	0,1 WW	450 g -około 11 sztuk
Szpinak	200	1 szklanka mielonego	0,1 WW	2,5 kg
Ziemniaki	100	1 średnia sztuka	1,7 WW	60 g - 1 mała sztuka
Owoce
Ananas	80	1 plaster świeżego	1 WW	80 g - 1 plaster
Arbuz	100		0,8 WW	120 g
Awokado	200	1 sztuka	0,8 WW	240 g
Banan	200	1 średnia sztuka	4,3 WW	45 g - 1/4 sztuki
Brzoskwinia	100	1 średnia sztuka	1 WW	100 g - 1 średnia sztuka
Cytryna	120	1 sztuka	0,9 WW	135 g
Czereśnie	80	12 sztuk - około 1/2 szklanki	1 WW	80 g - 12 sztuk
Grejpfrut	300	1 sztuka ze skórką	2,4 WW	130 g - ok. 1/2 sztuki ze skórką
Gruszki	120	1 średnia sztuka	1,5 WW	80 g - około 2/3 sztuki
Jabłko	150	1 średnia sztuka	1,5 WW	100 g - 2/3 sztuki
Jagody	130	1 szklanka	1,2 WW	110 g - niepełna szklanka
Kiwi	90	1 sztuka	1 WW	90g - sztuka
Maliny	120	1 szklanka	0,6 WW	190 g
Mandarynki	90	1 sztuka ze skórką	0,8 WW	110 g
Mango	400	1 sztuka	6 WW	65 g
Melon	700	1/2 sztuki	5,1 WW	135 g
Morele	50	1 sztuka	0,5 WW	100 g - 2 sztuki
Nektarynki	120	1 sztuka	1,2 WW	100 g
Pomarańcza	300	1 sztuka duża	2,8 WW	105 g
Porzeczki czerwone	160	1 szklanka	1,1 WW	140 g
Poziomki	170	1 szklanka	1 WW	170 g - 1 szklanka
Śliwki	15	1 sztuka	0,1 WW	100 g - około 6 sztuk
Truskawki	150	1 szklanka	0,8 WW	185 g - około 18 sztuk
Winogrona	30	5 sztuk	0,4 WW	60 g - około 10 sztuk
Wiśnie	40	10 sztuk	0,4 WW	100 g - 25 sztuk
Owoce suszone
Suszone banany	30	2 łyżki	2,5 WW	12 g - 1 niepełna łyżka
Figi suszone	15	1 sztuka	1 WW	15 g - 1 sztuka
Jabłka suszone	10	2 plasterki suszonego	0,5 WW	20 g - 4 plasterki suszonego
Morele suszone	15	2 sztuki	1 WW	15 g - 2 sztuki
Rodzynki	15	1 łyżka	1 WW	15 g - 1 łyżka
Śliwki suszone z pestką	15	2 sztuki	0,9 WW	16g
Orzechy i nasiona
Migdały	15	1 łyżka	0,1 WW	126 g
Orzechy laskowe	15	1 łyżka	0,1 WW	170 g
Orzechy włoskie	40	10 sztuk	0,4 WW	87 g
Pestki dyni	10	1 łyżka	0,1 WW	78 g
Pestki słonecznika	10	1 łyżka	0,2 WW	50g
Słodycze i ciastka
Cukier	10	2 łyżeczki	1 WW	10 g - 2 łyżeczki
Miód	14	1 łyżeczka	1 WW	14 g - 1 łyżeczka
Żelki	8	3 sztuki	0,5 WW	13 g - około 5 sztuk
Kakao	5	1 łyżeczka	0,2 WW	22 g - około 4 łyżki
Mars	42	1 baton	2,8 WW	14 g - 1/3 sztuki
Snickers	51	1 baton	2,5 WW	20g
Twix	51	2 paluszki	3,2 WW	15 g
Czekolada deserowa	12	2 kostki	0,7 WW	16 g - 2,5 kostki
Czekolada gorzka	12	2 kostki	0,65 WW	18 g - 3 kostki
Herbatniki	10	1 sztuka	0,7 WW	13g
Delicje	15	1 sztuka	0,8 WW	20 g
Pierniczki alpejskie	12	1 sztuka	0,8 WW	15 g
Ciasto drożdżowe				20g
Karpatka				25 g
Napoleonka				23 g
Eklerki z bita śmietaną	50	1 sztuka	1,7 WW	28 g
Jagodzianka	100	1 sztuka	6 WW	16 g
Pączek	70	1 sztuka	4,2 WW	16 g
Faworki	15	1 sztuka	0,7 WW	20 g
Napoje
Sok grejpfrutowy	220	1 szklanka	2 WW	110 g -1/2 szklanki
Sok jabłkowy	220	1 szklanka	2,2 WW	100 g - niecałe pół szklanki
Sok marchwiowy	220	1 szklanka	2,2 WW	100 g - niecałe pół szklanki
Sok pomarańczowy	220	1 szklanka	2,1 WW	100 g - niecałe pół szklanki
Sok pomidorowy	220	1 szklanka	0,5 WW	450 g - 2 szklanki
Sok wielowarzywny	220	1 szklanka	1 WW	220 g - 1 szklanka
Coca - cola	220	1 szklanka	2,2 WW	100 g - niecałe pół szklanki
Kawa bez cukru	220	1 szklanka	0 WW
Herbata	220	1 szklanka	0 WW
Alkohol
Piwo pełne	300	1 mały kufel	1,1 WW	260 g
Szampan	100	1 kieliszek	0,1 WW	700 g
Wino białe wytrawne	100	1 kieliszek	0 WW
Wino białe, słodkie	100	1 kieliszek	0,6 WW	170 g
Wino czerwone	100	1 kieliszek	0 WW
Wódka	40	1 kieliszek	0 WW
Dodatki
Ketchup	15	1 łyżka	0,3 WW	52 g
Majonez	20	1 łyżka	0 WW
Musztarda	10	1 łyżeczka	0,2 WW	50 g - 5 łyżeczek

Tabela wymienników białkowo-tłuszczowych

PRODUKTY	Ilość gramów produktu spożywczego równa 1 WBT	Liczba kalorii (kcal)
RYBY
Dorsz świeży	100	78
Dorsz świeży, filet bez skóry	200	140
Dorsz wędzony	100	94
Filety z makreli w oleju (konserwa)	29	94
Filet z makreli z fasolką	100	128
Filety z makreli z warzywami	100	124
Flądra świeża	100	83
Halibut biały świeży	100	98
Karp świeży	100	110
Łosoś świeży	50	100
Łosoś wędzony	67	108
Makrela świeża	50	90
Makrela wędzona	50	110
Mintaj świeży	200	146
Morszczuk świeży	100	89
Paprykarz szczeciński	67	119
Pikantna sałatka z makreli (konserwa)	67	130
Pikling	50	107
Płastuga świeża	100	86
Pstrąg strumieniowy	100	97
Pstrąg tęczowy	67	107
Sałatka pikantna z makreli	67	121
Sałatka rybna Neptun	67	119
Sałatka z dorsza	67	125
Sandacz świeży	100	84
Sardynka świeża	67	113
Sardynka w oleju	50	110
Sardynka w pomidorach	67	108
Sola	100	83
Szczupak świeży	100	82
Szprot wędzony w oleju (konserwa)	25	83
Szprot w pomidorach (konserwa)	100	144
Śledź marynowany	50	96
Śledź solony	50	108
Śledź świeży	67	107
Śledź w oleju po Gdańsku	33	105
Śledź w sosie pomidorowym (konserwa)	67	118
Śledź w sosie własnym (konserwa)	50	107
Śledź w śmietanie	100	97
Śledź zawijany (rolmops)	100	104
Tuńczyk w oleju	50	95
Tuńczyk w sosie własnym	100	106
Węgorz wędzony	29	93
POTRAWY RYBNE
Dorsz w jarzynach	100	117
Dorsz z rusztu	67	115
Filety z dorsza po grecku	67	101
Filety z dorsza smażone	50	136
Karp w galarecie z warzywami	67	91
Karp z wody bez warzyw	100	102
Kotlet mielony z dorsza	50	130
Łosoś smażony saute	29	108
Łosoś z rusztu	33	94
Pulpety z dorsza	100	112
POTRAWY MIĘSNE
Befsztyk bity wiejski	40	103
Bigos popularny	100	119
Bitki wieprzowe	50	97
Bitki wieprzowe w jarzynach	50	94
Bitki wołowe	100	102
Bitki wołowe w jarzynach	100	116
Boeuf Strogonow	50	110
Bryzol wołowy z polędwicy	40	101
Cielęcina w potrawce	100	103
Fasolka po bretońsku	100	141
Galaretka wieprzowa	50	101
Gęś pieczona	33	108
Gołąbki z ryżu i mięsa	100	108
Gulasz wołowy	67	99
Klopsiki cielęce mielone	50	125
Klopsiki mielone mieszane	50	136
Kotlet cielęcy panierowany	33	122
Kotlet mielony mieszany	40	114
Kotlet mielony z kurczaka	29	109
Kotlet schabowy panierowany	33	117
Kotlet z kurczaka smażony	40	99
Kotlet z kurczaka smażony panierowany	50	124
Kura w galarecie	50	96
Kurczak gotowany w jarzynach	100	99
Kurczak pieczony	50	89
Medalion z indyka	40	99
Papryka nadziewana mięsem	100	160
Pasztet z mięsa mieszanego	29	103
Pieczeń cielęca duszona	50	96
Pieczeń rzymska	67	139
Pieczeń wołowa duszona	67	103
Polędwica wołowa pieczona	67	112
Potrawka z kurczaka	67	99
Pulpety z mięsa mieszanego	50	111
Risotto z mięsa i warzyw	100	185
Rolada wieprzowa	25	103
Schab pieczony	33	97
Stek wieprzowy	22	105
Sztuka mięsa	50	112
Wątróbka saute	50	119
Wieprzowina duszona	50	112
Wieprzowina gotowana	29	104
Żeberka duszone	50	105
DRÓB
Gęś	29	97
Kaczka, tuszka	33	103
Kura, tuszka	50	101
Kurczak, tuszka	67	105
Noga (udko) kurczaka	67	105
Pierś indyka bez skóry	100	84
Pierś kurczaka bez skóry	100	99
Podudzie indyka ze skórą	67	95
Skrzydło indyka	67	112
Skrzydło kurczaka	50	93
Udko kurczaka ze skórą	67	105
Udziec indyka ze skórą	67	87
PODROBY
Flaki	100	84
Nerki wieprzowe	100	102
Nogi wieprzowe	33	91
Ozór wieprzowy	67	110
Parówki cienkie	40	109
Parówki kolskie	40	130
Parówki z kurczaka	40	104
Serca wieprzowe	100	111
Wątroba cielęca	100	124
Wątroba wieprzowa	100	130
Wątroba wołowa	100	125
Wątróbka z kurczaka	100	136
Żołądki kurczaka	100	114
SERY
Deser twarogowy kakaowy (1 opakowanie -150 g)	100	156
Deser twarogowy truskawkowy	100	170
Ser brie półtłusty (1 plaster – 30 g)	29	94
Ser kamamber	33	97
Ser cheddar	25	98
Ser edamski tłusty	33	105
Ser ementaler pełnotłusty	25	96
Ser gouda tłusty	33	106
Ser mozarella	50	113
Ser myśliwski pełnotłusty	29	99
Ser parmezan	22	100
Ser podlaski	29	104
Ser rokpol pełnotłusty	29	104
Ser salami pełnotłusty	29	100
Ser topiony edamski (1 opak – 50 g; 1 plaster – 20 g)	33	100
Ser twarogowy chudy	100	99
Ser twarogowy półtłusty	100	132
Ser twarogowy tłusty	67	117
Ser tylżycki półtłusty (1 plaster – 30 g)	29	101
Ser tylżycki tłusty	29	95
Ser typu FETA (1 plaster – 20 g)	50	107
Serek Fromage czosnkowy	29	105
Serek Fromage naturalny	25	95
Serek homogenizowany owocowy (1 opakowanie -150 g)	200	264
Serek naturalny Bieluch	100	130
Serek pieczarkowy	100	114
Serek twarogowy homogenizowany pełnotłusty	67	107
Serek twarogowy homogenizowany truskawkowy	100	168
Serek twarogowy homogenizowany waniliowy	100	159
Serek twarogowy ziarnisty	100	101
ŚMIETANY
Bita śmietana w aerozolu Laura	50	118
Śmietana 12% (1 łyżka – 20 g)	100	133
Śmietana 18% (1 łyżka – 22 g)	67	123
Śmietanka do kawy 9% (porcja 10 g)	100	107
Śmietanka kremowa 30% (1 łyżka – 24 g)	33	96
SOSY
Majonez domowy (1 łyżka – 25 g)	14	103
Majonez domowy z oleju rzepakowego	14	102
Majonez kielecki	15	101
Majonez z oleju słonecznikowego	14	102
Musztarda (1 łyżeczka – 8 g)	100	122
Sos tatarski	18	107

PRZYKŁADOWE JADŁOSPIS

ZESTAW 1 – 2500 kcal

I śniadanie

Musli z orzechami i rodzynkami na mleku
mleko 1,5%,(150 ml)
musli z orzechami i rodzynkami (30 g)

Kanapka z polędwicą, sałatą i pomidorem
chleb pełnoziarnisty (1 cienka kromka) posmarowany cienko
margaryną o zawartości kwasów trans <1 g), liść sałaty, 1 plaster
polędwicy z indyka, ¼ średniego pomidora
Sok ze świeżych pomarańczy (120 ml)

II śniadanie

Tost z masłem orzechowym i kiwi
tost wieloziarnisty (1 kromka), masło orzechowe (płaska łyżeczka), kiwi (1 sztuka)
Jogurt wiśniowy (150 ml)

Obiad

Zupa krem z brokułów z grzankami
zupa krem z brokułów (200 ml – ½ talerza)
grzanki (30 g)
Zrazy duszone z kaszą gryczaną, buraczki gotowane, fasolka szparagowa
zrazy bite, duszone z mięsa wołowego (100 g)
kasza gryczana (3-4 łyżki)
buraczki gotowane(3- 4 czubate łyżki)
fasolka szparagowa gotowana (4 czubate łyżki)
Kompot z jabłek (200 ml/niepełna szklanka)

Podwieczorek

nektarynki ( 2 sztuki), ½ garści orzechów (włoskie, nerkowce)

Kolacja

Twarożek z rzodkiewką i ogórkiem, kanapka z chleba razowego z wędliną i sałatą,
chleb żytni razowy (1 kromka) posmarowany cienko masłem śmietankowym, plaster wędliny z piersi kurczaka, liść sałaty
ser twarogowy półtłusty (100 g),3 rzodkiewki, ½ ogórka świeżego, jogurt naturalny (1 łyżka)
herbata z cytryną (bez cukru)

ZESTAW 2 – 2000 kcal

I śniadanie

Owsianka z cynamonem
mleko 1,5%,(200 ml)
płatki owsiane (3 łyżki), ¼ łyżeczki cynamonu

Kanapka z dżemem lub miodem
chleb żytni pełnoziarnisty (1 cienka kromka) posmarowany cienko margaryną o zawartości kwasów trans <1 g)
1 łyżeczka dżemu niskosłodzonego (lub miodu)

Kawa (z mlekiem) lub herbata z cukrem (1 łyżeczka)

II śniadanie

Kanapka z margaryną, szynką i pomidorem
chleb graham (1 kromka) posmarowany cienko margaryną (płaska łyżeczka),
plaster szynki wołowej gotowanej, ½ pomidora,
Maślanka jagodowa (szklanka)
Jabłko (1 duże)

Obiad

Zupa cytrynowa z ryżem
zupa (200 ml)
ryż gotowany (3 łyżki)
Kurczak duszony w sosie śliwkowym z ziemniakami, brokułami i surówką z selera, marchwi i jabłek
pierś z kurczaka duszona bez obsmażania (100 g)
śliwki świeże, mrożone lub suszone (5 sztuk) dodane pod koniec duszenia
ziemniaki gotowane (2 sztuki
brokuły gotowane (4 różyczki
surówka z selera, marchwi i jabłek (3 czubate łyżki)
Mus z jabłek (150 g)

Podwieczorek

Pierogi z truskawkami (5 małych sztuk)

Kolacja

Sałatka z tuńczykiem i warzywami :
tuńczyk w sosie własnym 100 g (z puszki)
szczypiorek, 2 łyżki kukurydzy, ½ strąka czerwonej papryki
szczypta soli i pieprz
2 liście sałaty
pieczywo mieszane z ziarnem słonecznika (2 kromki) posmarowane cienko margaryną
herbata z cytryną (z cukrem lub bez )

Zestaw 3 – 1500 kcal

I śniadanie

Kanapki z masłem, wędliną drobiową i sałatą :
bułka grahamka (1 mała) posmarowana cienko masłem śmietankowym, 2 liście sałaty, 2 plasterki wędliny z piersi kurczaka
chleb pszenny (1 kromka) posmarowana cienko masłem śmietankowym, liść sałaty, plasterek wędliny z piersi kurczaka
Sałatka z pomidora i ogórka
sałatka z pomidora (1 średni) i ogórka (1 mały), pieprz ziołowy
herbata owocowa z łyżką miodu naturalnego

II śniadanie

jogurt naturalny 2% tłuszczu (200 ml/niepełna szklanka) z łyżką otrębów pszennych

Obiad

Barszcz ukraiński
barszcz ukraiński z ziemniakami (200 ml – ½ talerza)
Gulasz wołowy z kaszą perłową, gotowana brukselka,
surówka z marchewki i jabłka
kasza perłowa gotowana (3-4 łyżki)
gulasz z wołowiny (porcja ok. 3 łyżki)
surówka z marchewki i jabłka (4 czubate łyżki)
brukselka gotowana (ok. 10 szt.)
kompot z jabłek (200 ml/niepełna szklanka)

Podwieczorek

kefir 2% tłuszczu (150 ml/około 2/3 szklanki),
jabłko (średnie)

Kolacja

Kanapki z masłem, twarożek ziarnisty z rzodkiewką i szczypiorkiem
chleb pszenny (2 cienkie kromki) posmarowany cienko masłem śmietankowym serek twarogowy
ziarnisty (150 g) z rzodkiewką (4 - 6 szt.) i szczypiorkiem (1 łyżka posiekanego)
herbata