Choroba wrzodowa żołądka i choroba wrzodowa dwunastnicy należą do jednych z najczęstszych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Niezwykle ważne przy jej leczeniu jest dbanie o poprawne odżywianie.
Zapadalność na obie te choroby w społeczeństwach rozwiniętych jest różna, przy czym znaczną przewagę ma choroba wrzodowa dwunastnicy. Podstawą zmian chorobowych powodujących dolegliwości i szereg powikłań jest ubytek błony śluzowej dwunastnicy lub żołądka. Zmiany te powstają na skutek działania kwasu solnego i pepsyny czyli podstawowych składników soku żołądkowego.
W procesie rozwoju uszkodzeń prowadzących do powstania niszy wrzodowej w górnym odcinku przewodu pokarmowego, tj. w rejonie działania kwasu solnego biorą też udział:
- genetycznie uwarunkowane defekty tkankowe,
- czynniki stresowe rozstrajające regulację psychonerwową, regulację hormonalną, prowadzące do zaburzeń krążeniowych, motorycznych i innych,
- czynniki toksyczne powstające w wyniku zdekompensowanych chorób metabolicznych, ale również toksyn egzogennych wprowadzonych do żołądka (chemikalia, leki wrzodotwórcze, niektóre używki) oraz urazy mechaniczne takie jak odleżyna od ciała obcego,
- czynniki bakteryjne - Helicobacter pylori,
- tło niedokrwienne - we wrzodach spotykanych u ludzi starszych,
- czynniki wrzodotwórcze zależne od człowieka, np. zbyt długie przerwy między posiłkami, nadużywanie przypraw, potraw lub używek sokopędnych, palenie tytoniu, stresorodny styl życia,
HELICOBACTER PYLORI – GŁÓWNY SPRAWCA?
Jak wynika z badań, 75% wrzodów żołądka i 95% wrzodów dwunastnicy jest spowodowanych przez bakterie Helicobacter pylori. Drobnoustrój wykazuje szczególne powinowactwo do nabłonka żołądkowego, lokalizując się pod ochronną warstwą śluzu. Wytwarza ureazę, która rozkłada mocznik do amoniku i CO2, a amoniak znajdujący się w bezpośrednim kontakcie z komórką neutralizuje kwaśny sok żołądkowy - dzięki czemu bakteria może przebywać w kwaśnym pH żołądka. Wytwarzany w tym procesie amoniak wywołuje również czynnościowe i morfologiczne zmiany w nabłonku. Dochodzi do uszkodzenia komórek produkujących śluz, jak i komórek okładzinowych. Naruszenie w ten sposób integralności nabłonka wywołuje reakcję z objawami zapalenia. Helicobacter pylori jest wrażliwy na kwasy żółciowe.
Do czynników sprzyjających Helicobacter pylori należą:
- urodzenie w kraju o niskim dochodzie na głowę mieszkańca,
- niski poziom socjoekonomiczny,
- brak odpowiednich warunków sanitarnych,
- picie nieprzegotowanej wody,
- spożywanie niemytych pokarmów,
- kontakt z treścią żołądkową osób zakażonych.
DIAGNOSTYKA
Podstawowymi badaniami w diagnozowaniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy są:
- Badanie radiologiczne (kontrast)
- Badanie gastroskopowe (wycinek do badania histopatologicznego)
GRUPY RYZYKA
Osoby kierowane na szczegółowe badania diagnostyczne (endoskopowe):
- Osoby powyżej 45 roku życia,
- Każdy chory poniżej 45 roku życia z dodatnim nieinwazyjnym testem w kierunku H. pylori (test oddechowy, badanie serologiczne),
- Osoby z wywiadem rodzinnym obciążonym rakiem żołądka i/lub chorobą wrzodową żołądka,
- Osoby z wrzodem żołądka w wywiadzie,
- Palpacyjnie stwierdzany opór w nadbrzuszu,
- Osoby z nasilonymi objawami dyspeptycznymi,
- Osoby ze znaczną utratą wagi bez uzasadnionej przyczyny,
- Osoby, u których występują uporczywe wymioty,
- Osoby z niedokrwistością,
- Osoby zgłaszające krwawienia z przewodu pokarmowego (smoliste stolce, krwiste fusiaste wymioty),
- Leczenie NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne),
- Silny ból w nadbrzuszu wymagający interwencji lekarza,
- Przebyty zabieg operacyjny żołądka.
Do powstawania choroby wrzodowej usposabiają także:
- Długotrwałe napięcia nerwowe,
- Palenie papierosów,
- Nadużywanie alkoholu,
- Błędy dietetyczne,
- Nieregularne posiłki.
OBJAWY
Już na podstawie wywiadu można w przybliżeniu określić, czy mamy do czynienia z wrzodem dwunastnicy czy żołądka. Głównymi dolegliwościami są bóle, najczęściej tępe, niekiedy gniotące, piekące. Nierzadko połączone z szeregiem dolegliwości dyspeptycznych jak zgaga, odbijania, nieregularne wypróżnienia czy nudności.Cierpiący z powodu wrzodu dwunastnicy zgłasza bóle w kilka godzin po posiłku (2-3h). Są to tzw. „bóle głodowe”, niejednokrotnie nocne, częstokroć ustępujące lub znacznie zmniejszające się po spożyciu niewielkiej ilości łatwo strawnego pokarmu – chorzy lepiej czują się najedzeni. Ta potrzeba częstego przyjmowania pokarmu, często powoduje bagatelizowanie objawów i nie zasięganie porady u lekarza. Jest też przyczyną nadwagi czy otyłości u pacjentów.Odwrotnie ma się sprawa w przypadku wrzodów żołądka, kiedy to chorzy odczuwają dolegliwości zazwyczaj już w chwilę po spożyciu posiłku (około 30 minut) i odruchowo unikają jedzenia – chorzy lepiej czują się głodni. W związku z tym są to przeważnie ludzie szczupli lub wręcz wychudzeni.
ŻYWIENIE JAKO ELEMENT LECZENIA
- rozcieńczenie lub neutralizowanie soku żołądkowego oraz redukowanie wydzielania kwasu przez żołądek,
- nie drażnienie mechaniczne, chemiczne i termiczne błony śluzowej żołądka.
Pacjenci powinni dopasowywać sobie wg upodobań skład diety z zastrzeżeniem pewnego ograniczenia pokarmów zbyt ciężkostrawnych czy pikantnych (sokopędnych) oraz zbyt obfitych. Nie zaleca się też spożywania posiłków w pośpiechu. Poleca się natomiast spożywanie posiłków w mniejszej objętości, o umiarkowanej temperaturze i w krótszych odstępach czasu.
Szczególną uwagę należy zwrócić na:
Pożywienie bogate w białko powoduje większe wydzielanie kwasu, ma jednak ono równocześnie duże właściwości neutralizowania go. Poleca się, więc: mleko, delikatne twarogi, jaja, mięso, drób i ryby. Ogólna ilość białka powinna być zwiększona i zaleca się spożycie w granicach 1,2 – 1,5 g/kg mc. Białko powinno być pełnowartościowe,
Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu oraz opóźniają opróżnianie żołądka i zwalniają motorykę, co jest w przypadku tej diety zjawiskiem korzystnym. Zaleca się tłuszcze łatwo strawne, jak: tłuszcz mleka, śmietanka, masło oraz tłuszcze roślinne, w takiej ilości aby okrywały 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego,
Ograniczeniu w diecie ulega błonnik, ze względu na drażniące działanie na błonę śluzową żołądka. Istnieją, zatem przeciwwskazania do stosowania razowego pieczywa, grubych kasz, surowych warzyw i owoców,
Jako że dieta ta jest dietą łatwo strawną nie zawiera także produktów wzdymających oraz trudno strawnych. Pomijane są również: alkohol, mocna kawa i herbata oraz zupy i sosy na wywarach mięsnych, a także ostre przyprawy ze względu na wzmaganie wydzielania soku żołądkowego.
Dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy C sprawia wiele trudności, gdyż w diecie tej ogranicza się spożycie surowych warzyw i owoców. W stanach ostrych, przy daleko posuniętych ograniczeniach dieta ta prawie nie zawiera witaminy C.
W planowaniu jadłospisu równie ważną sprawą co dostarczenie potrzebnych ilości poszczególnych składników jest konieczność zmniejszenia objętości posiłków, a zwiększenie ich liczby. Przez podawanie małych i częstych posiłków sok żołądkowy jest w sposób ciągły mieszany z dostarczanym pożywieniem, co zmniejsza czynność wydzielniczą żołądka i sprzyja gojeniu się wrzodu. Istotną rolę odgrywa również temperatura pokarmów – powinna być neutralna, aby zapobiegać przekrwieniu błony śluzowej żołądka.
UWAGI TECHNOLOGICZNE
Najszersze zastosowanie ma gotowanie na parze lub w wodzie oraz duszenie bez wstępnego obsmażania, rzadziej stosuje się pieczenie i to tylko w folii. Duże znaczenie w tej diecie mają tzw. budynie z mięsa lub ryby, z drobną kaszą lub ryżem. Do zagęszczania potraw nie stosuje się zasmażek.
Zaleca się:
- produkty świeże, dojrzałe, możliwie jak najwyższych gatunków,
- łagodne przyprawy,
- produkty gotowane, gotowane na parze, duszone bez wstępnego obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie,
- produkty chude,
- używanie tłuszczów roślinnych, masło, oleje,
- sosy naturalne, bez zasmażek, zagęszczane mąką i śmietaną lub mąką i mlekiem,
- zupy na wywarach warzywnych
- owoce i warzywa spożywane gotowane i rozdrabniane,
- rozcieńczane soki.
W chorobie wrzodowej osłaniające działanie ma między innymi siemię lniane, a według medycyny ludowej również sok z kiszonej kapusty i woda z gotowanych ziemniaków.
Dieta w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy nie jest bezpośrednim czynnikiem terapeutycznym, ale wspomaga leczenie farmakologiczne i łagodzi objawy kliniczne tej choroby. Starajmy się więc unikać czynników ryzyka, na które sami mamy wpływ, zgodnie z zasadą „lepiej zapobiegać niż leczyć”.
Przykładowy jadłospis w chorobie wrzodowej żołądka (2000 kcal)
- śniadanie I: kanapki z szynką z indyka, surówka z sałaty i pomidora sałata
- śniadanie II : jogurt 2% tł. naturalny wzbogacony w wapń, mus owocowy
- obiad : zupa pomidorowa z ryżem zupa pomidorowa,dorsz na parze, ziemniaki, marchew z groszkiem
- podwieczorek : ryż zapiekany z jabłkiem i cynamonem
- kolacja: kanapki z twarogiem i warzywami, sok wielowarzywny
Prześlij komentarz