Żywienie w kamicy żółciowej

Jednym z czynników odgrywających ważną rolę w powstawaniu kamicy dróg żółciowych jest nieprawidłowa dieta, bogata w energię, wysoko przetworzone, rafinowane produkty spożywcze o dużej zawartości tłuszczu, cholesterolu pokarmowego oraz cukrów prostych (np. słodycze), zaś uboga w błonnik pokarmowy i lecytynę. Niedobór błonnika pokarmowego w diecie wpływa na zaburzenia motoryki (pracę) pęcherzyka żółciowego i przyczynia się do zalegania w nim żółci, co powoduje tworzenie początkowo zlepionych grudek żółci, a następnie kamieni. Na powstawanie kamicy oprócz nieprawidłowej diety ma wpływ także wiek, ponieważ częstość choroby zwiększa się po 35. roku życia, aby szczyt osiągnąć na przełomie piątej i szóstej dekady. Płeć jest również czynnikiem wpływającym na występowanie choroby, gdyż kobiety chorują na kamicę pęcherzyka żółciowego trzy-cztery razy częściej niż mężczyźni. Również wieloletnia otyłość to silny czynnik zwiększający ryzyko choroby. Dzieje się tak dlatego, gdyż żółć osób otyłych jest bardziej przesycona cholesterolem, a ich wątroba produkuje mniej kwasów żółciowych, których obecność zapobiega tworzeniu się kamieni. Ponadto u osób otyłych częste są inne' zaburzenia metaboliczne, jak cukrzyca typu 2, hiperlipidemie, czyli podwyższone poziomy cholesterolu i/lub triglicerydów we krwi.

Kamica żółciowe może przez wiele lat rozwijać się bezobjawowo, przypuszcza się, że jest to 55-60% przypadków. Rozpoznanie zazwyczaj jest przypadkowe w czasie badania USG jamy brzusznej. Najczęściej występującym objawem kamicy pęcherzyka żółciowego jest epizodyczny ból brzucha, który nazywamy kolką wątrobową. jest to zwykłe ból występujący po posiłku, gwałtownie narastający, zlokalizowany w prawym podżebrzu, często promieniujący do łopatki lub barku, któremu mogą towarzyszyć nudności i/lub wymioty. Nie w każdym przypadku objawem dominującym jest kolka wątrobowa. U części pacjentów chorobie mogą towarzyszyć takie dolegliwości jak: wzdęcia brzucha, puste odbijania, zgaga, uczucie pełności lub ucisku w nadbrzuszu, szczególnie po błędach dietetycznych, głównie tłustych pokarmach.

Zgodnie z obowiązującym stanowiskiem międzynarodowej grupy ekspertów (Consensus Strasburski 1991 r.) bezobjawowej kamicy żółciowe] nie leczy się w inny sposób niż korektą dietetyczną. Natomiast w innych przypadkach o sposobie leczenia (zachowawczego kwasami żółciowymi lub operacyjnego laparoskopowego) decyduje lekarz. jednakże w każdym przypadku rozpoznanej kamicy pęcherzyka żółciowego obowiązuje dobór odpowiedniej diety. Musi ona uwzględniać ograniczoną podaż tłuszczów i zwiększoną ilość błonnika pokarmowego. Osoby z nadwagą i otyłe powinny zredukować masę ciała do wartości dla nich prawidłowych poprzez stosowanie diety o obniżonej kaloryczności. Nadmierna kaloryczność diety stanowi bowiem znaczące ryzyko wystąpienia kolejnych napadów kolki wątrobowej. W diecie chorych niezbędne jest ograniczenie tłuszczów, głównie zwierzęcych (szczególnie podgrzewanych), oraz produktów, które są ich bogatym źródłem, np. pasztety, czekolada. Dobrze tolerowane są tłuszcze roślinne, np. olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy czy oliwa z oliwek, jak również wysokogatunkowe margaryny ze sterolami roślinnymi oraz tłuszcz zwierzęcy, np. masło. Niezbędne i korzystne w zapobieganiu tworzenia nowych kamieni są kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzące z tłustych ryb morskich. Są to jedyne tłuste pokarmy. które poleca się pacjentom z kamicą żółciową, jednakże pod warunkiem że takie ryby nie będą spożywane w formie smażonej na innym tłuszczu, a jedynie jedzone w formie gotowanej na parze lub pieczone bez dodatku tłuszczu, np. w folii. Ponadto pacjenci powinni zrezygnować z tłustych mięs i wędlin, pełnotłustych produktów mlecznych na rzecz produktów o obniżonej zawartość: tłuszczu, np. 1,5-2%. aby jednak zachować w nich witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, jak D, E, A. Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego wyklucza jedzenie żółtek jaj, szczególnie gotowanych na twardo, gdyż mogą powodować silne skurcze pęcherzyka oraz są dużym źródłem cholesterolu. Wykluczenie jaj z diety nie jest obligatoryjne, gdyż zdarzają się pacjenci dobrze tolerujący jaja na miękko, w koszulkach. Wskazane jest unikanie wyrobów cukierniczych o dużej zawartości tłuszczu, takich jak ciasta francuskie. kruche i półkruche, torty oraz ciasta z kremem. Przyjmuje się, że w ciągu dnia ilość tłuszczu w diecie nie powinna przekraczać 40-50 9, co stanowi około 20-25% całkowitej energii dostarczanej z pożywieniem.

Podstawą dobrze skonstruowanej diety jest zwiększenie ilości błonnika pokarmowego, który zapobiega zaleganiu żółci w pęcherzyku. Źródłem błonnika powinny być' produkty zbożowe, takie jak drobne kasze, makarony, ryż, oraz warzywa i owoce. Z warzyw i owoców należy wybierać te, które choć zawierają błonnik, to jednak nie mają działania drażniącego i wzdymającego na przewód pokarmowy. Wskazane są pomidory (bez skórki), zielona sałata, świeży ogórek, dynia, marchew i ziemniaki. Nie zaleca się natomiast warzyw strączkowych, kapusty gotowanej (niekiedy dobrze tolerowana jest kapusta kwaszona), rzodkwi, brukselki czy kalafiorów. Sposób przyrządzania warzyw i owoców jest uzależniony od indywidualnych reakcji chorego. Wskazane jest jedzenie surowych warzyw i owoców, jednak gdy są źle tolerowane, należy podawać je pieczone bądź gotowane.

Warzywa gotowane, mniej delikatne, można podawać przetarte w formie puree . Dużo błonnika zawierają również produkty zbożowe pochodzące z mąki grubego przemiału; (pieczywo razowe, żytnie, pszenne graham) i dlatego również powinny się znaleźć w diecie obok pieczywa białego. Należy zrezygnować z używek, np. alkoholu, mocnej kawy czy herbaty, a także ostrych przypraw (pieprz, ocet, musztarda, majonez), gdyż mogą wzmagać czynność ruchową pęcherzyka, wywołując u części pacjentów dolegliwości bólowe.

Całodzienna racja pokarmowa powinna być podzielona na 4-5 posiłków. Chorzy muszą unikać zbyt długich przerw (poza nocną) między nimi i głodzenia się, gdyż sprzyjają one zaleganiu żółci w pęcherzyku. Spożycie posiłku jest za to naturalnym bodźcem do obkurczenia i opróżnienia pęcherzyka żółciowego ze zmagazynowanej w nim żółci.


Energia z tłuszczu .................... 25%
Tłuszcz ogółem ........................ 45 g
Kwasy tłuszczowe nasycone      <7%
Energia z białka ....................... 20%
Energia z węglowodanów ......... 55%
Witamina C ............................... 160 mg



PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS

I śniadanie 400 kcal

Płatki owsiane na mleku:

•  mleko spożywcze 2% tłuszczu 250 g, 1 szklanka
•  płatki owsiane 30 g

Kanapka z wędliną drobiową:

• chleb żytni razowy 60 g, 2 cienkie kromki 
• margaryna 5 g, 1 płaska łyżeczka
• szynka z piersi kurczaka 20 g, 2 plasterki 
• sałata 20 g, 2 duże liście

II śniadanie 160 kcal

Bułka z serkiem:

• serek twarogowy ziarnisty 40 g, 2 łyżki 
• bułka pszenna zwykła 25 g, 1/2  sztuki
• margaryna 5 g, 1 płaska łyżeczka

Mandarynki 50 g, 1 sztuka

Obiad 480 kcal

Zupa jarzynowa z makaronem:

• włoszczyzna krojona w paski mrożona 60 g
• oliwa z oliwek 4 g, 1 łyżeczka
• makaron bezjajeczny 20 g

Chuda wołowina duszona w sosie koperkowym:

•  wołowina I klasa 100 g
•  oliwa 2 oliwek 4 g, 1 łyżeczka
•  koper zielony 20 g, 2 łyżki
•  jogurt naturalny 20 g, 1 łyżka
•  kasza jęczmienna drobna 45 g

Purée z marchwi 100 g
oliwa z oliwek 4 g,
1 łyżeczka, pomidor 100 g, 1 duży

Podwieczorek 240 kcal

Maliny 200 g
Jogurt naturalny - 150 g, 1 kubek
Musli z owocami suszonymi 20 g, 2 łyżki

Kolacja 320 kcal

Bułka grahamka 75 g, 11/2 sztuki
Margaryna 5 g, 1 łyżeczka
Polędwica sopocka 20 g, 2 plasterki

Sałatka:

• pomidor 100 g, 1 duży 
• cykoria 100 g, 1 duża 
• fasola kiełki 20 g, 1 łyżka 
• oliwa z oliwek 4 g, 1 łyżeczka